Je, mwili wako una zaidi ya ubongo mmoja? Jibu sahihi ni hapana. Hata hivyo, kuna mfumo mwingine wa neva mwilini ambao unachukua jukumu kubwa sana na wanasayansi huita “ubongo wa pili.” Mfumo huu unajulikana kama mfumo wa neva wa tumbo au Enteric Nervous System (ENS).
Kazi ya kumeng’enya chakula inahitaji jitihada nyingi na ushirikiano wa sehemu nyingi za mwili ili kuzalisha nishati kutokana na chakula tunachokula. Hivyo, ni mantiki kwamba ENS inaongoza kazi hii badala ya ubongo.
Ingawa ENS haiwezi kulinganishwa na ubongo, bado ni mfumo wenye utata. Katika mwili wa binadamu, ENS ina takriban chembe za neva milioni 200 hadi 600. Chembe hizo zimeunganishwa kwa njia ngumu ndani ya mfumo wa kumeng’enya chakula. Wanasayansi wanaamini kuwa ikiwa ubongo ungechukua jukumu la kumeng’enya chakula, basi neva zingeongezeka kwa kiasi kikubwa. Hivyo, inafaa zaidi kuacha ENS ifanye kazi yake kwa uhuru.
Kufikiria mfumo wa kumeng’enya chakula kama kiwanda cha kemikali ni mfano mzuri. Kuna kemikali mbalimbali zinazohitajika kwa mchakato wa kumeng’enya chakula, na ENS inahakikisha kemikali hizo zinazalishwa, kuchanganywa, na kufikishwa kwenye sehemu husika kwa wakati unaofaa. Mfumo wa ENS una chembe maalum katika utumbo ambazo zinachunguza kemikali zilizomo katika chakula tunachokula. Taarifa hiyo hutumiwa na ENS kuamua vimeng’enya vinavyohitajika kuvunjavunja chakula kuwa vipande vinavyoweza kufyonzwa na mwili. Pia, ENS hurekebisha kiwango cha asidi na kemikali nyingine kwenye chakula ili kilingane na vimeng’enya vinavyohusika katika kusaga chakula.
ENS inasimamia pia usalama wa mwili. Baadhi ya vyakula tunavyokula vinaweza kuwa na bakteria hatari. Si ajabu kwamba asilimia 70 hadi 80 ya chembe za lymphocyte, ambazo ni sehemu muhimu ya mfumo wa kinga, zinapatikana tumboni! Ikiwa chakula tunachokula kina bakteria hatari, ENS hulinda mwili kwa kuchochea kubana misuli kwa nguvu na kasi ili kusababisha kutapika au kuharisha na kuondoa sumu hizo.
Ingawa ENS inaonekana kujitegemea, bado inawasiliana na ubongo kwa mara kwa mara. ENS inahusika katika kurekebisha kiwango cha homoni ambazo hupeleka taarifa kwenye ubongo kuhusu kiasi cha chakula tunachopaswa kula na wakati wa kufanya hivyo. Unaposhiba, chembe za neva za ENS hupeleka taarifa kwenye ubongo, na hii inaweza kusababisha hisia ya kichefuchefu unapokula kupita kiasi.
Labda ulishajisikia kwamba kuna mawasiliano kati ya mfumo wako wa kumeng’enya chakula na ubongo. Kwa mfano, baadhi ya vyakula vinaweza kukufanya uhisi vizuri zaidi. Utafiti unaonyesha kuwa hisia hiyo inatokana na “taarifa ya furaha” ambayo ENS inapeleka kwenye ubongo, na hivyo kukuwezesha kujisikia vizuri. Hii inaeleza kwa nini watu wengine hula vyakula fulani wanapokuwa na mkazo. Wanasayansi wanachunguza jinsi ya kuchochea utendaji wa ENS ili kutibu ugonjwa wa kushuka moyo.
Mawasiliano kati ya ubongo na mfumo wa kumeng’enya chakula pia yanajulikana kama “hisia ya tumbo-joto.” Hisia hii inaweza kutokea wakati ENS inazuia damu kupita tumboni wakati ubongo unapokuwa na mkazo. Hisia ya kichefuchefu pia inaweza kutokea, kwani ubongo huchochea ENS kubadili kiasi na mwendo wa kubana misuli ya utumbo wakati wa mkazo. Mawasiliano haya kati ya ubongo na utumbo yanaweza kusababisha hisia kwamba tumbo linatoa maagizo fulani.
Ingawa ENS inaweza kuzalisha hisia hizo zote, haifanyi kazi ya kufikiri au kuongoza maamuzi. Kwa hiyo, ENS sio ubongo. Hauwezi kusaidia katika uundaji wa nyimbo, kuhesabu pesa benki au kufanya kazi za shule. Hata hivyo, wanasayansi bado wanastaajabishwa na utendaji wa mfumo huu wa kustaajabisha ambao bado haujaeleweka kikamilifu. Kabla ya kula, ni muhimu kutafakari na kufahamu jinsi mfumo wako wa kumeng’enya chakula unavyofanya kazi, pamoja na usimamizi, uchambuzi wa habari, ushirikiano wa viungo, na mawasiliano!
